Ndihma e parë tek Lendimet Abdominale

[Juѕт٠]

Ndihma e parë tek Lendimet Abdominale

Lëndimet abdominale mund të shkaktohen nga traumat apo shkaktarët e tyre mund të jenë jotraumatik .
• Shkaktarët traumatik
janë , aksidentet e trafikut , rrëzuarjet nga lartësi të mëdha ,
aksidentet në shtëpi , punë , rrugë , lëndimet nga armë zjarri apo nga
armë të ftohta si p.sh. thika dhe mjete të tjera të mprehta .
• Shkaktarë jotraumatik
janë , sëmundjet e ndryshme si aneurizma e aortës abdominale ,
perforacioni i ulçerës peptike , apendiciti akut , tumoret e zorrëve etj
. Sipas mekanizmit të krijimit dallojmë :
• Lëndimet e mbyllura
, të shkaktuara nga veprimi i forcave topitëse , nëse këto forca janë
të dobëta shkaktohet vetëm kontuzioni i indeve apo muskujve të murit
abdominal , nëse këto forca janë të forta mund të lëndohen edhe organet
intrabdominale .

• Lëndimet e hapura apo
penetrante , shkaktohen me mjete të mprehta ( thikë , mjete të tjera të
mprehta ) apo lëndimet me armë zjarri apo mjete ekspozive . Kaviteti (
zgavra ) abdominale përmban organet e rëlndësishme siç janë : lukthi ,
zorrët e holla , zorrët e trasha , mëlqinë , pankreasin , veshkët dhe
shpretkën .
Lëndimet e mëlqisë Etiologjia
e lëndimeve të mëlqisë varet nga kushtet në të cilat krijohet ajo .
Kështu nël kushte të luftës dominojnë lëndimet me armë zjarri , me mjete
eksplozive dhe nga mjete të ftohta . Ndërsa në kushte të paqes
dominojnë lëndimet e mëlqisë si pasojë e veprimit të forcave të forta në
pjesën e poshtme të hemotoroksit të djathtë apo në pjesën e sipërme të
abdomenit të djathtë . Lëndimet e mëlqisë i ndajmë në transkapsulare dhe
subkapsulare varësisht se a ka ardhur deri te pëlcitja e kapsulës së
Glissonit apo jo . Lëndimet transkapsulare mund të jenë laceracionet
sipërfaqësore apo mund të jenë të përcjellura me lruptura të thella të
cilat në rastet më të rënda mund të përfshijnë dhe venat hepatike ndërsa
në rastet më të rënda edhe venën kava inferior . Lëndimet subkapsulare
të mëlqisë në masë më të madhe apo më të vogël përfshijnë parenkimën e
saj , gjatë së cilës kapsula e Glissonit mbetet intakte . Si rezultat i
lezionit subkapsular të parenkimës vie gjer te krijimi i hematomës
subkapsulare d.m.th. grumbullimi i gjakut nën kapsulën e Glissonit . Me
siguri se lëndimet subkapsulare janë si pasojë e veprimit të forcave
topitëse . Tek traumat topitëse , lëndimet e mëlqisë më së shpeshti
shkaktohen nga frakturat e brinjës së VII-IX . Reagimi i ndjeshmërisë së
dhembjes nuk është prezent përderisa gjaku në abdomen të grumbullohet
në sasi të mjaftueshme për të shkaktuar irritimin e peritoneumit, kjo
shkaktohet afërsisht për dy orë .Në pasqyrën klinike tek lëndimet e
mëlqisë dominojnë shenjat e gjakderdhjes intraabdominale me zhvillimin e
shokut hemoragjik , e cila zakonisht nuk është i pranishëm menjëherë
pas lëndimit . Nëse kemi të bëjmë me laceracione sipërfaqësore të
mëlqisë të përcjellura me gjakderdhje më të vogla në fshikëzën e tëmthit
dhe zgavrën peritoneale pasqyra e shokut mund të mungojë .

Mjekimi:
laceracionet e vogla mund të trajtohen në mënyrë konzervative .
Laceracionet e mëdha dhe lëndimet me armë zjarri kërkojnë laparatominë
urgjente dhe riparimin .
Lëndimet e shpretkës
Shpretka
është organ i cili më së shpeshti preket nga traumat topitëse
abdominale . Lëndimet e shpretkës mund të dyshohen kur kemi thyerje të
brinjës sëIX – X të anës së majtë , kur kemi ndjeshmëri në kuadrantin e
sipërm të majtë të abdomenit dhe kur lajmërohet tahikardia për shkak të
gjakderdhjeve të mëdha , poashtu lajmërohet edhe hipotensioni pasi
lëndimet traumatike të shpretkës janë të përcjellura me gjakderdhje të
mëdha . Shenjat peritoneale siç janë ndjeshmëria she dhembja mund të
shtyhen përderisa gjaku të shaktojë irritimin lokal të peritoneumit .

Mjekimi:
laceracionet e vogla duhet të observohen në spital pa riparime .
Laceracionet e mëdha zakonisht trajtohen nëlpërmjet splenektomisë .
Lëndimet e pankreasit
Pankreasi
është i mbrojtur nga traumat . Harku brinjor , pelviku , lukthi , zorra
e trashë dhe duke përfshirë edhe pozitën e tij retroperitonelae e
ruajnë pankreasin nga traumat e jashtme . Në rallë të parë këtu mendohet
për traumat topitëse . Megjithatëpankreasi nuk mund tu ikë veprimit të
traumës së fortë e cila vepron në murin e përparëm të abdomenit . Këto
lëndime traumatike kryesisht fiutohen gjatë përplasjes së fortë për
timon . Në këto raste vie deri te kompresioni i fortë i pankreasit .
Ndërsa tek lëndimet penetrante pankreasi mund të lëndohet në mënyrë të
drejtpërdrejt . Për shkak të raportev të ngushta antomike me duodenumin
zakonisht lëndimet e pankreasit shoiqërohen së bashku me lëndimet e
duodenumit . Poshtu mund të vijë edhe deri te lëndimet jatrogjene të
pankreasit si pasojë e iuntervenimev kirurgjikale në lukth , duodenum
apo rrugët biliare . Nëse fjala është për lëndimet e izoluara të
pankreasit pa ndërprerje të kanalit të Wirsungit . lëndimet e pankreasit
kalojnë pa simptome , veçanërisht nëlse bëhet fjalë për rupturën
subkapsulare me krijimin e hematomës subkapsulare . Tek këta të sëmurë e
vetma shenjë klinike që mund të paraqitet është dhembja e lehtë
palpatore e cila është e lokalizuar në epigastrium . Tek ky lloj i
lëndimit në raste të radhe mund të zhvillohet pankreatiti akut . Situatë
tjetër është tek ndërprerja e kanalit të Wirsungut , vie deri tek
ekstravazioni i lëngut pankreatik andaj ky lëndim është i përcjellur me
komplikime siç janë gjakderdhja , pankreatiti akut posttraumatik i cili
shpeshherë përfundon në mënyrë fatale . Në shumicën e rasteve lëndimet e
pankreasit mund të jenë të përcjellura edhe me pëlcitjen e kapsulës së
pankreasit dhe ekstravazionin e sekretit pankreatik në zgavrën
peritoneale dhe gjakdrdhje intraabdominale , e cila kërkon ndërhyrje
urgjente kirurgjike .

Mjekimi: kirurgjik apo konzervativ varësisht nga shkalla e lëndimit .

Ruptura
e zorrëve Lëndimet më të shpeshta të cilët shkaktojnë ndërprerjen e
kontinuitetit të murit të zorrëve janë lëndimet penetrante . Tek
lëndimet penetrante zorrët e holla janë ato të cilat preken më shumë ,
të përcjellura nga lukthi dhe zorrët e trasha . Tek lëndimet traumatike
më së shpeshti preket duodenumi . Shenjat klinike janë të shaktuara nga
derdhja e përmbajtjes së zorrëve dhe humbja e gjakut . Ruptura e lukthit
shkakton dhembje djegëse të lokalizuara në apigastrium , të përcjellura
me rigjiditet dhe ndjeshmëri të theksuar të regjionit epigastrik .
Lëndimet e zorrëve të holla dhe kolonit mund të prezentohen me dhembje
të pacaktuara të gjeneralizuara , me peritonit që mund të lajmërohet pas
disa orëve . Lëndimi i duodenit mund të shkaktojë dhembje prapa shpine .
Mjekimi
, riparimi kirurgjik . Lëndimet e veshkëve Lëndimet e veshkëve
kryesisht shkaktohen nga rrëzuarjet dhe aksidentet e trafikut . Duhet të
dyshojmë për lëndime të veshkëve nëse kemi fraktura të brinjës së
XI-XII dhe nëse kemi ndjeshmëri në regjionin lumbal . Laceracionet e
veshkëve mund të gjakosin intensivisht në hapësirën retroperitoneale .
Veshka
e rupturuar zakonisht prezentohet me dhembje në inspirium në regjionin
abdominal dhe regjionin lumbal . Mjekimi , kontuzioni i veshkëve duhet
të observohet . Disa laceracione mund të menagjohen në mënyrë
jooperative . Tek lëndimet e rënda intervenimi kirugjik deri në
nefrektomi .
Stabilizimi i lëndimeve abdominale:
Aplikoni shpëtimin sipas planit ABC . Apliko shpejt tretjet infuzive tek
pacientët të cilët kanë shenja evidente të shokut . Egzamino abdomenin
gjatë ndihmës sekondare . Apliko sondën nazogastrike dhe kateterin
urinar . Mbulo çfarëdo plage të hapur për ta mbrojtur peritoneumin
visceral .
Ndihma e parë: pozicioni i viktimës
duhet të vendoset në shpinë me këmbë të flektuara lehtësisht . Kjo
pozitë ndihmon në parandalimin e shtyerjes së organeve abdominale
përpara , i zbutë dhembjet dhe lejon kontrolin më të lehtë të shokut .
Veshëmbathja
tek lëndimet e hapura abdominale Kontrollo regjionin abdominal të
viktimës për plagë . Nëse kemi gjetur më shumë se një plagë të hapur në
abdomen , trajto plagën më serioze ( më të madhe , humbjen më madhe të
gjakut etj ) . Shiqo regjionin përreth plagës së hapur abdominale duke
larguar rrobet , nëpërmjet prerjes , apo heqjes me vrull të rrobeve duke
e mbështjellë plagën . Nëse rrobet janë të futura në plagë , mos tento
ti largosh rrobet e futura në plagë ngase kjo mund të shkaktojë dhembje
abdominale dhe lëlndime edhe më të mëdha . Preji apo hiqi me vrull
rrobet e futura përreth plagës . Mos tento të hulumtosh ,.pastrosh apo
largosh trupat e huaj nga plaga . Pozicioni tek organet e dislokuara
Ndonjëherë pjesë të zorrëve të holla apo organeve tjera mund të dalin
jashtë plagës . Nëse organi është jasht trupit , mos tento ti shtysh
organet prapa në trup m. Mos e prek organin e ekpozuar me dorë .

Vendos veshëmbathje përreth plagës
Vërejtje:
nëse trupi i huaj del nga plaga , mos tentoni ta lëvizni objektin .
Improvizo veshëmbathje masive nga materiali i pastër dhe ndërto lart një
regjion përreth objektit duke bërë stabilizimin e objektit . Siuguro
veshëmbathjen me fasha të improvizuara . Hape veshëmbathjen e viktimës
apo të juajen dhe vendose pjesën e bardhë të veshëmbathjes përreth
pçlagës apo organev të protuduara . Nëse pjesa e rrobeve është e vogël
në mënyrë që të mbështjellet plaga apo organet e protuduara , përdor
materiale të tjera të pastërta .

Vërejtje: mos i jep viktimës asgjë për të ngrënë dhe pirë , nëse viktima ka shumë etje atëherë lagi buzët e viktimës me rrobe të lagura.