Sëmundjet ngjitëse që prekin shqiptarët

[Juѕт٠]

Sëmundjet ngjitëse që prekin shqiptarët

Shumica e njerëzve vuajnë nga sëmundjet infektive, të marra në rrugë të ndryshme. Një pjesë e tyre i çon deri në vdekje. Mjeku infeksionist, Arian Harxhi, sqaron se sëmundjet infektive përbëjnë një nga sëmundjet më të rrezikshme për jetën e njerëzve. Specifika e tyre është se ato transmetohen nga një person apo specie tek një person apo specie tjetër.

Sipas tij rrugët apo mënyrat e transmetimit janë nëpërmjet ajrit, ushqimit, ujit, shiringave, apo në mënyrë vertikale nga nëna tek fëmija etj. Mjekët shpjegojnë se mënyra më e mirë e parandalimit të sëmundjeve infektive ështw vaksinimi i hershëm i të gjithë personave. Me anë të vaksinave përkatëse do të mund të shmangen një pjesë e madhe e përhapjes së këtyre sëmundjeve.


Transmetimi
Sëmundjet infektive transmetohen në mënyra dhe mekanizma të ndryshëm. Një pjesë e tyre transmetohen përmes rrugës aerogene (ajrit), përmes spërklave të pështymës së infektuar.

Me këtë rrugë transmetohen sëmundje të tilla si gripi, infeksionet e mushkërive, tuberkulozi, shkaktarë që japin meningjitin etj.

Një pjesë e sëmundjeve infektive të aparatit tretës apo siç quhen sëmundje gastrointestinale transmetohen përmes konsumimit te ushqimit apo ujit tw infektuar.

Këtu mund tw përmendim sëmundje si dizenteria, helmimi ushqimor, salmoneloza, infeksionet nga parazitet apo krimbat e zorrës. Infeksionet seksualisht tw transmetueshme janë ato sëmundje qw shkaktohen nga kontakti me lëngjet seksuale tw trupit zakonisht si rezultat i kontaktit intim seksual. Nw këto infeksione përfshihen infeksioni HIV/AIDS, sifilizi, klamidia, gonorrea, hepatiti, herpesi, papiloma virusi etj.

Nje pjese e rendesishme e infeksioneve kane nevoje per nje ndermjetes apo “vektor” per te kaluar nga personat apo kafshet qe i mbartin tek njerezit. Keto vektore jane psh mizat, mushkonjat, rriqnat etj. Shume infeksione mund te transmetohen nga kafshet tek njerezit permes rrugeve te ndryshme. Ne keto semundje me origjine nga kafshet permendim brucelozen, leishmaniozen, tetanozin, terbimin, etj.

Semundjet infektive mund te transmetohen edhe permes gjakut apo procedurave mjeksore dhe jo mjeksore me instrumente cpuese te kontaminuara (psh pirsing, tatuazhi apo injektimi i drogave me shiringe). Ne kete menyre transmetohen infeksioni HIV/AIDS, hepatiti B dhe C (verdheza), etj Gjithashtu semundjet infektive mund te transmetohen edhe nga nena e infektuar tek i porsalinduri. Ketu futen toksoplazmoza, HIV-i, hepatiti, rubeola, sifilizi, etj.


Pasojat
Sëmundjet infektive apo ngjitëse përbëjnë shakun kryesor të sëmundshmërisë dhe vdekshmërisë së popullatës në rang botëror. Këto sëmundjet mund të kenë pasoja të rënda për shëndetin dhe jetën e personit apo popullatës së prekur.

Për shkak të mundësisë së përhapjes së shpejtë në një komunitet apo popullatë, këto sëmundje paraqesin rrezik për shpërthime epidemish me pasoja të rënda. Shkaktarët e sëmundjeve infektive (viruset, bakteret) mund të përdoren si armë biologjike terroriste mjaft të rrezikshme.

Sëmundjet ngjitëse mund të jenë vdekjeprurëse sicc janë infeksioni HIV/AIDS, tërbimi, ethet e verdha, ethet hemorragjike, botulizmi, tërbimi, apo me pasoja mjaft të rënda edhe fatale sicc janë infeksioni i trurit apo cipave të trurit (encefaliti dhe meningiti), infeksioni i valvulave të zemrës, helmimet e rënda ushqimore, hepatiti (verdhëza) e rëndë që ccon në vdekje apo në cirozë dhe kancer të mëlccisë etj. Sëmundjet infektive tek gruaja shtazënë mund të shkaktojnë dëmtime të rënda tek fetusi apo fëmija i porsalindur.


Prandalimi
Parandalimi i semundjeve infektive apo ngjitese eshte menyra kryesore e luftes ndaj ketyre infeksioneve. Njohurite qe kemi per rruget dhe mekanizmat e transmetimit te tyre na ndihmojne per marrjen e masave per eliminimin e ketyre rrugeve dhe mekanizmave. Nje nga menyrat me universale te parandalimit dhe mbrojtjes ndaj semundjeve ngjitese eshte krijimi i imunitetit apo mbrojtjes ndaj infeksionit permes vaksinimit. Berja e vaksinave i mbron femijet dhe te rriturit ndaj infeksioneve si hepatiti, tetanozi, rubeola, difteria, kolla e mire, poliomieliti, gripi etj.


Infeksionet e traktit tretes parandalohen permes nje higjene sa me te mire ne drejtim te ushqyerjes. Konsumimi i ujit te sigurte, ruajtja e ushqimeve nga kontakti me mizat, larja e duarve kur manipulojme me ushqimin, perpunimi i mire termik i ushqimeve gjate gatimit etj jane disa nga masat qe ndihmojne ne parandalimin e infeksioneve te zorreve.

Kontrolli shendetsor i personave qe merren me pregatitjen e ushqimeve si dhe permiresimi i rrjetit te tubacioneve te ujit dhe rrjetit te kanalizimeve do te ndikonin dukshem ne pakesimin e rrezikut per shperthimin e semundjeve infektive gastro-intestinale.


Infeksionet seksualisht te trasnmetueshme mund te parandalohen permes mosberjes seks te pambrojtur me persona te panjohur, apo permes perdorimit te prezervativit gjate kryerjes se mardhenieve seksuale. Permiresimi i kushteve ne spitale, perdorimi i shiringave me nje operdorim, sterilizimi i instrumentave prerese sidomos nga dentistet, kontrolli i vazhdueshem i gjakut qe dhurohet etj do te benin te mundur parandalimin e infeksioneve te renda qe trasmetohen me kete rruge.


Ne pergjithesi do te thonim se nje jete e shendetshme ne drejtim te ushqyerjes, kryerjes se aktivitetit fizik, shoqeruar me kontrolle periodike tek mjeku do te benin te mundur nje paksim te rrezikut te prekjes nga semundjet infektive.


Sëmundjet ngjitëse
Ajri
gripi, infeksionet e mushkerive, tuberkulozi, shkaktaret qe japin meningitin etj.

Uji, ushqimi
Sëmundjet infektive te aparatit tretës, apo sicc quhen sëmundje gastrointestinale, transmetohen përmes konsumimit të ushqimit apo ujit të infektuar.
dizanteria, helmimi ushqimor, salmoneloza, infeksionet nga parazitët apo krimbat e zorrës

Sëmundjet seksuale
HIV/AIDS, sifilizi, klamidia, gonorrea, hepatiti, herpesi, papiloma virusi

Sëmundje me origjinë nga kafshët
bruceloza, leishmanioza, tetanozi, tërbimi

Sëmundjet infektive përmes gjakut apo procedurave mjeksore dhe jo mjekësore me instrumente cpuese te kontaminuara

pirsing, tatuazhi, injektimi i drogave me shiringe, infeksioni HIV/AIDS, hepatiti B dhe C (verdhëza), etj

Sëmundjet infektive nga nëna tek fëmija
toksoplazmoza, HIV-i, hepatiti, rubeola, sifilizi




Pjesa e plotë
Cilat jane semundjet ngjitese?
Semundjet infektive quhen zakonisht semundje ngjitese per shkak te vecorise se tyre per tu transmetuar nga nje person apo specie tek nje tjeter. Keto semundje shkaktohen nga agjente mikrobike infektive qe perfshijne bakteret, viruset, myket, parazitet, etj. Keto semundje prekin cdo organ dhe sistem te organizmit qe nga lekura, sistemi respirator (mushkerite), sistemin nervor (trurin), organet e tretjes (zorret), veshkat, melcine etj.

Si transmetohen tek njerezit?
Transmetimi
Semundjet infektive transmetohen ne menyra dhe mekanizma te ndryshem. Nje pjese e tyre transmetohen permes rruges aerogene (ajrit), permes speklave te peshtymes se infektuar. Me kete rruge transmetohen semundje te tilla si gripi, infeksionet e mushkerive, tuberkulozi, shkaktaret qe japin meningitin etj.

Nje pjese e semundjeve infektive te aparatit tretes apo sic quhen semundje gastrointestinale transmetohen permes konsumimit te ushqimit apo ujit te infektuar. Ketu mund te permendim semundje si dizanteria, helmimi ushqimor, salmoneloza, infeksionet nga parazitet apo krimbat e zorres.

Infeksionet seksualisht te transmetueshme jane ato semundje qe shkaktohen nga kontakti me lengjet seksuale te trupit zakonisht si rezultat i kontaktit intim seksual. Ne keto infeksione perfshihen infeksioni HIV/AIDS, sifilizi, klamidia, gonorrea, hepatiti, herpesi, papiloma virusi etj. Nje pjese e rendesishme e infeksioneve kane nevoje per nje ndermjetes apo “vektor” per te kaluar nga personat apo kafshet qe i mbartin tek njerezit. Keto vektore jane psh mizat, mushkonjat, rriqnat etj.


Shume infeksione mund te transmetohen nga kafshet tek njerezit permes rrugeve te ndryshme. Ne keto semundje me origjine nga kafshet permendim brucelozen, leishmaniozen, tetanozin, terbimin, etj. Semundjet infektive mund te transmetohen edhe permes gjakut apo procedurave mjeksore dhe jo mjeksore me instrumente cpuese te kontaminuara (psh pirsing, tatuazhi apo injektimi i drogave me shiringe).

Ne kete menyre transmetohen infeksioni HIV/AIDS, hepatiti B dhe C (verdheza), etj Gjithashtu semundjet infektive mund te transmetohen edhe nga nena e infektuar tek i porsalinduri. Ketu futen toksoplazmoza, HIV-i, hepatiti, rubeola, sifilizi, etj.

3. Cialt jane pasojat e semundjeve infektive?

Semundjet infektive apo ngjitese perbejne shakun kryesor te semundshemerise dhe vdekshmerise se popullates ne rang boteror. Keto semundje mund te kenë pasoja te renda per shendetin dhe jeten e personit apo popullates se preku. Per shkak te mundesise se perhapjes se shpejte ne nje komunitet apo popullate keto semundje paraqesin rrezik per shperthime epidemish me pasoja te renda.


Shkaktaret e semundjeve infektive (viruset bakteret) mund te perdoren si arme biologjike terroriste mjaft te rrezikshme. Semundjet ngjitese mund te jene vdekje prurese sic jane infeksioni HIV/AIDS, terbimi, ethet e verdha, ethet hemorragjike, botulizmi, terbimi, apo me pasoja mjaft te renda edhe fatale sic jane infeksioni i trurit apo cipave te trurit (encefaliti dhe meningiti), infeksioni i valvulave te zemres, helmimet e renda ushqimore, hepatiti (verdheza) e rende qe con ne vdekje apo ne cirroze dhe kancer te melcise etj. Semundjet infektive tek gruaja shtazene mund te shkaktojne demtime te renda tek fetusi apo femija i porsalindur.

4. Si mund te parandalohen semundjet infektive?

Parandalimi i semundjeve infektive apo ngjitese eshte menyra kryesore e luftes ndaj ketyre infeksioneve. Njohurite qe kemi per rruget dhe mekanizmat e transmetimit te tyre na ndihmojne per marrjen e masave per eliminimin e ketyre rrugeve dhe mekanizmave. Nje nga menyrat me universale te parandalimit dhe mbrojtjes ndaj semundjeve ngjitese eshte krijimi i imunitetit apo mbrojtjes ndaj infeksionit permes vaksinimit. Berja e vaksinave i mbron femijet dhe te rriturit ndaj infeksioneve si hepatiti, tetanozi, rubeola, difteria, kolla e mire, poliomieliti, gripi etj.


Infeksionet e traktit tretes parandalohen permes nje higjene sa me te mire ne drejtim te ushqyerjes. Konsumimi i ujit te sigurte, ruajtja e ushqimeve nga kontakti me mizat, larja e duarve kur manipulojme me ushqimin, perpunimi i mire termik i ushqimeve gjate gatimit etj jane disa nga masat qe ndihmojne ne parandalimin e infeksioneve te zorreve. Kontrolli shendetsor i personave qe merren me pregatitjen e ushqimeve si dhe permiresimi i rrjetit te tubacioneve te ujit dhe rrjetit te kanalizimeve do te ndikonin dukshem ne pakesimin e rrezikut per shperthimin e semundjeve infektive gastro-intestinale.


Infeksionet seksualisht te trasnmetueshme mund te parandalohen permes mosberjes seks te pambrojtur me persona te panjohur, apo permes perdorimit te prezervativit gjate kryerjes se mardhenieve seksuale.
Permiresimi i kushteve ne spitale, perdorimi i shiringave me nje operdorim, sterilizimi i instrumentave prerese sidomos nga dentistet, kontrolli i vazhdueshem i gjakut qe dhurohet etj do te benin te mundur parandalimin e infeksioneve te renda qe trasmetohen me kete rruge.


Ne pergjithesi do te thonim se nje jete e shendetshme ne drejtim te ushqyerjes, kryerjes se aktivitetit fizik, shoqeruar me kontrolle periodike tek mjeku do te benin te mundur nje paksim te rrezikut te prekjes nga semundjet infektive.