Sëmundjet ngjitëse

[Juѕт٠]

Sëmundjet ngjitëse.

Shumica e njerëzve vuajnë nga sëmundjet infektive, të marra në rrugë të
ndryshme. Një pjesë e tyre i çon deri në vdekje. Mjeku infeksionist,
Arian Harxhi, sqaron për gazetën “Albania” se sëmundjet infektive
përbëjnë një nga sëmundjet më të rrezikshme për jetën e njerëzve.
Specifika e tyre është se ato transmetohen nga një person apo specie tek
një person apo specie tjetër. Sipas tij rrugët apo mënyrat e
transmetimit janë nëpërmjet ajrit, ushqimit, ujit, shiringave, apo në
mënyrë vertikale nga nëna tek fëmija etj. Mjekët shpjegojnë se mënyra më
e mirë e parandalimit të sëmundjeve infektive ështw vaksinimi i hershëm
i të gjithë personave. Me anë të vaksinave përkatëse do të mund të
shmangen një pjesë e madhe e përhapjes së këtyre sëmundjeve.

Transmetimi
Sëmundjet
infektive transmetohen në mënyra dhe mekanizma të ndryshëm. Një pjesë e
tyre transmetohen përmes rrugës aerogene (ajrit), përmes spërklave të
pështymës së infektuar. Me këtë rrugë transmetohen sëmundje të tilla si
gripi, infeksionet e mushkërive, tuberkulozi, shkaktarë që japin
meningjitin etj. Një pjesë e sëmundjeve infektive të aparatit tretës apo
siç quhen sëmundje gastrointestinale transmetohen përmes konsumimit te
ushqimit apo ujit tw infektuar. Këtu mund tw përmendim sëmundje si
dizenteria, helmimi ushqimor, salmoneloza, infeksionet nga parazitet apo
krimbat e zorrës. Infeksionet seksualisht tw transmetueshme janë ato
sëmundje qw shkaktohen nga kontakti me lëngjet seksuale tw trupit
zakonisht si rezultat i kontaktit intim seksual. Nw këto infeksione
përfshihen infeksioni HIV/AIDS, sifilizi, klamidia, gonorrea, hepatiti,
herpesi, papiloma virusi etj. Nje pjese e rendesishme e infeksioneve
kane nevoje per nje ndermjetes apo “vektor” per te kaluar nga personat
apo kafshet qe i mbartin tek njerezit. Keto vektore jane psh mizat,
mushkonjat, rriqnat etj. Shume infeksione mund te transmetohen nga
kafshet tek njerezit permes rrugeve te ndryshme. Ne keto semundje me
origjine nga kafshet permendim brucelozen, leishmaniozen, tetanozin,
terbimin, etj. Semundjet infektive mund te transmetohen edhe permes
gjakut apo procedurave mjeksore dhe jo mjeksore me instrumente cpuese te
kontaminuara (psh pirsing, tatuazhi apo injektimi i drogave me
shiringe). Ne kete menyre transmetohen infeksioni HIV/AIDS, hepatiti B
dhe C (verdheza), etj Gjithashtu semundjet infektive mund te
transmetohen edhe nga nena e infektuar tek i porsalinduri. Ketu futen
toksoplazmoza, HIV-i, hepatiti, rubeola, sifilizi, etj.

Pasojat
Sëmundjet
infektive apo ngjitëse përbëjnë shakun kryesor të sëmundshmërisë dhe
vdekshmërisë së popullatës në rang botëror. Këto sëmundjet mund të kenë
pasoja të rënda për shëndetin dhe jetën e personit apo popullatës së
prekur. Për shkak të mundësisë së përhapjes së shpejtë në një komunitet
apo popullatë, këto sëmundje paraqesin rrezik për shpërthime epidemish
me pasoja të rënda. Shkaktarët e sëmundjeve infektive (viruset,
bakteret) mund të përdoren si armë biologjike terroriste mjaft të
rrezikshme. Sëmundjet ngjitëse mund të jenë vdekjeprurëse sicc janë
infeksioni HIV/AIDS, tërbimi, ethet e verdha, ethet hemorragjike,
botulizmi, tërbimi, apo me pasoja mjaft të rënda edhe fatale sicc janë
infeksioni i trurit apo cipave të trurit (encefaliti dhe meningiti),
infeksioni i valvulave të zemrës, helmimet e rënda ushqimore, hepatiti
(verdhëza) e rëndë që ccon në vdekje apo në cirozë dhe kancer të
mëlccisë etj. Sëmundjet infektive tek gruaja shtazënë mund të shkaktojnë
dëmtime të rënda tek fetusi apo fëmija i porsalindur.

Prandalimi
Parandalimi
i semundjeve infektive apo ngjitese eshte menyra kryesore e luftes ndaj
ketyre infeksioneve. Njohurite qe kemi per rruget dhe mekanizmat e
transmetimit te tyre na ndihmojne per marrjen e masave per eliminimin e
ketyre rrugeve dhe mekanizmave. Nje nga menyrat me universale te
parandalimit dhe mbrojtjes ndaj semundjeve ngjitese eshte krijimi i
imunitetit apo mbrojtjes ndaj infeksionit permes vaksinimit. Berja e
vaksinave i mbron femijet dhe te rriturit ndaj infeksioneve si hepatiti,
tetanozi, rubeola, difteria, kolla e mire, poliomieliti, gripi etj.
Infeksionet
e traktit tretes parandalohen permes nje higjene sa me te mire ne
drejtim te ushqyerjes. Konsumimi i ujit te sigurte, ruajtja e ushqimeve
nga kontakti me mizat, larja e duarve kur manipulojme me ushqimin,
perpunimi i mire termik i ushqimeve gjate gatimit etj jane disa nga
masat qe ndihmojne ne parandalimin e infeksioneve te zorreve. Kontrolli
shendetsor i personave qe merren me pregatitjen e ushqimeve si dhe
permiresimi i rrjetit te tubacioneve te ujit dhe rrjetit te kanalizimeve
do te ndikonin dukshem ne pakesimin e rrezikut per shperthimin e
semundjeve infektive gastro-intestinale.
Infeksionet seksualisht te
trasnmetueshme mund te parandalohen permes mosberjes seks te pambrojtur
me persona te panjohur, apo permes perdorimit te prezervativit gjate
kryerjes se mardhenieve seksuale. Permiresimi i kushteve ne spitale,
perdorimi i shiringave me nje operdorim, sterilizimi i instrumentave
prerese sidomos nga dentistet, kontrolli i vazhdueshem i gjakut qe
dhurohet etj do te benin te mundur parandalimin e infeksioneve te renda
qe trasmetohen me kete rruge.
Ne pergjithesi do te thonim se nje jete
e shendetshme ne drejtim te ushqyerjes, kryerjes se aktivitetit fizik,
shoqeruar me kontrolle periodike tek mjeku do te benin te mundur nje
paksim te rrezikut te prekjes nga semundjet infektive.

[Juѕт٠]

Sëmundjet ngjitëse
Ajri
gripi, infeksionet e mushkerive, tuberkulozi, shkaktaret qe japin meningitin etj.

Uji, ushqimi
Sëmundjet
infektive te aparatit tretës, apo sicc quhen sëmundje
gastrointestinale, transmetohen përmes konsumimit të ushqimit apo ujit
të infektuar.
dizanteria, helmimi ushqimor, salmoneloza, infeksionet nga parazitët apo krimbat e zorrës

Sëmundjet seksuale
HIV/AIDS, sifilizi, klamidia, gonorrea, hepatiti, herpesi, papiloma virusi

Sëmundje me origjinë nga kafshët
bruceloza, leishmanioza, tetanozi, tërbimi

Sëmundjet infektive përmes gjakut apo procedurave mjeksore dhe jo mjekësore me instrumente cpuese te kontaminuara

pirsing, tatuazhi, injektimi i drogave me shiringe, infeksioni HIV/AIDS, hepatiti B dhe C (verdhëza), etj

Sëmundjet infektive nga nëna tek fëmija
toksoplazmoza, HIV-i, hepatiti, rubeola, sifilizi





Cilat jane semundjet ngjitese?
Semundjet
infektive quhen zakonisht semundje ngjitese per shkak te vecorise se
tyre per tu transmetuar nga nje person apo specie tek nje tjeter. Keto
semundje shkaktohen nga agjente mikrobike infektive qe perfshijne
bakteret, viruset, myket, parazitet, etj. Keto semundje prekin cdo organ
dhe sistem te organizmit qe nga lekura, sistemi respirator
(mushkerite), sistemin nervor (trurin), organet e tretjes (zorret),
veshkat, melcine etj.

Si transmetohen tek njerezit?
Transmetimi
Semundjet
infektive transmetohen ne menyra dhe mekanizma te ndryshem. Nje pjese e
tyre transmetohen permes rruges aerogene (ajrit), permes speklave te
peshtymes se infektuar. Me kete rruge transmetohen semundje te tilla si
gripi, infeksionet e mushkerive, tuberkulozi, shkaktaret qe japin
meningitin etj. Nje pjese e semundjeve infektive te aparatit tretes apo
sic quhen semundje gastrointestinale transmetohen permes konsumimit te
ushqimit apo ujit te infektuar. Ketu mund te permendim semundje si
dizanteria, helmimi ushqimor, salmoneloza, infeksionet nga parazitet apo
krimbat e zorres. Infeksionet seksualisht te transmetueshme jane ato
semundje qe shkaktohen nga kontakti me lengjet seksuale te trupit
zakonisht si rezultat i kontaktit intim seksual. Ne keto infeksione
perfshihen infeksioni HIV/AIDS, sifilizi, klamidia, gonorrea, hepatiti,
herpesi, papiloma virusi etj. Nje pjese e rendesishme e infeksioneve
kane nevoje per nje ndermjetes apo “vektor” per te kaluar nga personat
apo kafshet qe i mbartin tek njerezit. Keto vektore jane psh mizat,
mushkonjat, rriqnat etj. Shume infeksione mund te transmetohen nga
kafshet tek njerezit permes rrugeve te ndryshme. Ne keto semundje me
origjine nga kafshet permendim brucelozen, leishmaniozen, tetanozin,
terbimin, etj. Semundjet infektive mund te transmetohen edhe permes
gjakut apo procedurave mjeksore dhe jo mjeksore me instrumente cpuese te
kontaminuara (psh pirsing, tatuazhi apo injektimi i drogave me
shiringe). Ne kete menyre transmetohen infeksioni HIV/AIDS, hepatiti B
dhe C (verdheza), etj Gjithashtu semundjet infektive mund te
transmetohen edhe nga nena e infektuar tek i porsalinduri. Ketu futen
toksoplazmoza, HIV-i, hepatiti, rubeola, sifilizi, etj.

3. Cialt jane pasojat e semundjeve infektive?

Semundjet
infektive apo ngjitese perbejne shakun kryesor te semundshemerise dhe
vdekshmerise se popullates ne rang boteror. Keto semundje mund te kenë
pasoja te renda per shendetin dhe jeten e personit apo popullates se
preku. Per shkak te mundesise se perhapjes se shpejte ne nje komunitet
apo popullate keto semundje paraqesin rrezik per shperthime epidemish me
pasoja te renda. Shkaktaret e semundjeve infektive (viruset bakteret)
mund te perdoren si arme biologjike terroriste mjaft te rrezikshme.
Semundjet ngjitese mund te jene vdekje prurese sic jane infeksioni
HIV/AIDS, terbimi, ethet e verdha, ethet hemorragjike, botulizmi,
terbimi, apo me pasoja mjaft te renda edhe fatale sic jane infeksioni i
trurit apo cipave te trurit (encefaliti dhe meningiti), infeksioni i
valvulave te zemres, helmimet e renda ushqimore, hepatiti (verdheza) e
rende qe con ne vdekje apo ne cirroze dhe kancer te melcise etj.
Semundjet infektive tek gruaja shtazene mund te shkaktojne demtime te
renda tek fetusi apo femija i porsalindur.

4. Si mund te parandalohen semundjet infektive?

Parandalimi
i semundjeve infektive apo ngjitese eshte menyra kryesore e luftes ndaj
ketyre infeksioneve. Njohurite qe kemi per rruget dhe mekanizmat e
transmetimit te tyre na ndihmojne per marrjen e masave per eliminimin e
ketyre rrugeve dhe mekanizmave. Nje nga menyrat me universale te
parandalimit dhe mbrojtjes ndaj semundjeve ngjitese eshte krijimi i
imunitetit apo mbrojtjes ndaj infeksionit permes vaksinimit. Berja e
vaksinave i mbron femijet dhe te rriturit ndaj infeksioneve si hepatiti,
tetanozi, rubeola, difteria, kolla e mire, poliomieliti, gripi etj.
Infeksionet
e traktit tretes parandalohen permes nje higjene sa me te mire ne
drejtim te ushqyerjes. Konsumimi i ujit te sigurte, ruajtja e ushqimeve
nga kontakti me mizat, larja e duarve kur manipulojme me ushqimin,
perpunimi i mire termik i ushqimeve gjate gatimit etj jane disa nga
masat qe ndihmojne ne parandalimin e infeksioneve te zorreve. Kontrolli
shendetsor i personave qe merren me pregatitjen e ushqimeve si dhe
permiresimi i rrjetit te tubacioneve te ujit dhe rrjetit te kanalizimeve
do te ndikonin dukshem ne pakesimin e rrezikut per shperthimin e
semundjeve infektive gastro-intestinale.
Infeksionet seksualisht te
trasnmetueshme mund te parandalohen permes mosberjes seks te pambrojtur
me persona te panjohur, apo permes perdorimit te prezervativit gjate
kryerjes se mardhenieve seksuale.
Permiresimi i kushteve ne spitale,
perdorimi i shiringave me nje operdorim, sterilizimi i instrumentave
prerese sidomos nga dentistet, kontrolli i vazhdueshem i gjakut qe
dhurohet etj do te benin te mundur parandalimin e infeksioneve te renda
qe trasmetohen me kete rruge.
Ne pergjithesi do te thonim se nje jete
e shendetshme ne drejtim te ushqyerjes, kryerjes se aktivitetit fizik,
shoqeruar me kontrolle periodike tek mjeku do te benin te mundur nje
paksim te rrezikut te prekjes nga semundjet infektive.