Këshilla per femijë

[Juѕт٠]

Keshilla per femije


Foshnja e porsalindur mbrohet nga infeksionet duke krijuar kushte te pershtatshme ne dhomen e tij.




MBROJTJA NGA INFEKSIONET

Foshnja e porsalindur mbrohet nga infeksionet duke krijuar kushte te
pershtatshme ne dhomen e tij. Mikrobet qe sjellin infeksione ai i merr
nga njerezit qe i afrohen dhe i qendrojne prane. Per kete arsye, pervec
prinderve dhe te afermve qe i sherbejne, nuk duhet t'i afrohet askush
tjeter. Jo cdo vizitor duhet te qendroje prane femijes. Gjithashtu edhe
femijet e rritur qe kerkojne te luajne me foshnjen duhet te shmangen.
Kur te afermit e foshnjes jane te semure, duhet te perdorin maska
mbrojtese.


TE QARET E FOSHNJES

I porsalinduri fle i qete diten dhe naten. Ai qendron zgjuar kur ushqehet
dhe nderrohet. I porsalinduri qan kur kerkon te pije, te nderrohet ose
kur e shtrengon apo ngacmon ndonje rrobe e papershtatshme. Gjithashtu
qan kur ka gazra ne zorre dhe kur nuk mbahet rregulli i ushqyerjes. I
porsalinduri qan kur mesohet te lekundet ne shtrat ose ne krahe. Ai qan
edhe kur eshte i semure. Nena e vemendeshme konstaton arsyen.


USHQYERJA E TE PORSALINDURIT

Qumeshti i gjirit eshte ushqimi me i pershtatshem dhe me i domosdoshem. Ai nuk
mund te zevendesohet plotesisht nga asnje ushqim tjeter. Kulloshtra,
qumeshti i diteve te para ka rendesi te vecante per te porsalindurin.
Rendesi te vecante ka edhe venia e shpejte ne gji e foshnjes. Thithja e
gjirit eshte alternativa me e mire per te bere ardhjen e shpejte te
qumeshtit. Higjena e gjinjve eshte e rendesishme. Nuk duhen lene
papasterti qumeshti.


TE DALURAT JASHTE TE TE PORSALINDURIT

Te dalurat jashte te te porsalindurit gjate diteve te para te jetes quhen
mekonium. Ato ndryshojne nga faza tjeter e jashteqitjes pasi foshnja ka
marre ushqim. Mekoniumi formohet ne zorret e femijes (fetusit) gjete
jetes se tij ne mitren e nenes. ai perbehet nga lende te ndryshme qe ka
gelltitur fetusi si leng amniotik, qeliza e lende te tjera te zorreve e
te temthit.. Mekoniumi ka ngjyre te gjelbert te mbyllur. ai nuk ka ere
dhe nuk permban mikrobe. I porsalinduri e nxjerr kete mase fill pas
lindjes dhe ne 3-5 ditet ne vazhdim. Pas ketyre diteve te dalurat jashte
marrin pamje tjeter dhe kane perberjen e ushqimit qe ai merr. Ne rastin
e ushqyerjes me gji ato jane te buta dhe te ngjashme me te verdhen e
vezes. Nxjerrja e mekoniumit ka rendesi dhe duhet te ndiqet sepse ne
rast se i porsalinduri nuk e nxjerr ka mundesi te kete te bllokuar
vrimen e daljes se zorreve. Ne kete rast i nenshtrohet nderhyrjes
kirurgjikale pasi pasojat jane vdekjeprurese. Ujet e holle del gjate
lindjes ose shpejt pas lindjes. Gjate dites se pare, i porsalinduri lag
1-4 here ne dite. Pas dites se pare 6-10 here ne dite.


TEMPERATURA E TRUPIT TE FOSHNJES

Temperatura e trupit te foshnjes se porsalindur ka prirje te ulet shpejt pas
lindjes dhe arrin 36 grade ose me pak. Pastaj kemi ngritje te lehte te
temperatures dhe arrin deri ne 37 grade ose pak me lart nga dita e dyte
ose e trete. Ne femijet e lindur nen peshe ose premature temperatura e
trupit ka tendenca zbritjeje. Gjate javes se pare te jetes, temperatura e
te porsalindurit nuk ka qndrueshmeri. Duhet bere kujdes ne kete faze
per temperaturen e ambjentit. Ajo duhet te jete normale.


ZMADHIMI I GJENDRAVE TE GJIRIT

Ne disa raste ne foshnjet e porsalindura verehet zmadhim i gjendrave te
gjirit gjate diteve te para te jetes. Ky fenomen ndeshet edhe tek femrat
edhe tek meshkujt. Kjo ndodh per shkak te qarkullimit te hormoneve.
Keto i kalojne foshnjes nga nena. Keto gjendrra mund te nxjerrin edhe
nje leng te ngjashem me qumeshtin. Keto gjendrra ulen vete dhe nuk duhen
shtrydhur sepse demtohen.


VERDHEZA NE MOSHEN E TE PORSALINDURIT

Verdheza ne moshen e te porsalindurit takohet shpesh. Ajo mund te jete e lehte
ose e rende. Disa here ngjyra e verdhe e lekures se te porsalindurit
eshte aq e zbehte sa nuk bie ne sy, here te tjera me e theksuar. Ngjyra e
bardhemes se syrit nuk ndryshon. edhe urina mbetet e paster. Gjendja e
pergjitheshme e femijes mbetet e mire. Verdheza e zakonshme fillon te
duket nga dita e 2-te e deri ne diten e 4-t dhe zhduket vete nga fundi i
javes se pare ose fillimi i javes se dyte te jetes. Verdheza e
zakonshme nuk ka nevoje per mjekim. Femija eshte mire te marre qumesht
gjiri mjaftueshem.


VERDHEZA NE INFEKSIONET

Ne infeksionet e ndryshme te femijes se porsalindur, si ne ato qe perhapen
ne te gjithe organizmin ashtu edhe ne ato qe prekin melcine e zeze,
kemi te bejme me verdhez mjaft te theksuar si ne lekure ashtu edhe ne
bardhemen e syrit. Ne keto raste gjendja eshte e rende.


VERDHEZA NE MUNGESEN E RRUGEVE TE TEMTHIT

Ne raste te rrala femija lind me nje te mete ne rruget e temthit. Keto
jane te mbyllura dhe keshtu temthi nuk ka mundesi te lirohet e te kaloje
nga melcia deri ne zorre. Ne keto raste ngjyra e verdhe behet me
theksuar me kalimin e diteve dhe te javeve. Ujet e holle ka ngjyre te
erret ndersa jashteqitja eshte e zbehte. Kjo lloj verdheze nuk ka
mjekim. Rralle, me ane te nderhyrjes kirurgjikale mund te hapen rruget e
kalimit te temthit.


VERDHEZA NGA SEMUNDJA HEMOLITIKE

Ne gjakun e njerezve gjenden te ashtuquajturat grupe te zakonshme, disa
nengrupe si dhe faktori rezus. Shumica e njerezve e kane faktorin rezus,
prandaj quhen rezus pozitiv. Ata qe nuk e kane quhen rezus negativ. Ne
rast se nje grua rezus negativ mbetet shtatzane, duke qene burri i saj
rezus pozitiv, zakonisht femija eshte rezus pozitiv si i ati. Ne
shtatzanine e pare cdo gje shkon ne rregull. Me perseritjen e
shtatzanise, ose kur nena ka marre transfuzione gjaku rezus pozitiv,
foshnja mund te linde me shenja verdheze dhe anemie. Keto jane te lehta
ose te renda. Ka mundesi qe foshnja ne kete rast te linde i vdekur. Ne
rast semundjeje hemolitike te theksuar, i porsalinduri mund te shpetoje
duke i bere nderrimin e gjakut me transfuzione te perseritura e te
zgjatura me gjak rezus negativ. Ky proces behet menjehere pas lindjes.Qe
te mos shfaqet semundja hemolitike e te porsalindurit nuk duhet te
lejohet qe njerezve e vecanerisht femrave rezus negativ t'u behet gjak
rezus pozitiv. Mjekesia disponon nje lende qe quhet imunoglobuline anti
D. Duke ia injektuar nenave kete lende menjehere pas lindjes pakesohet
mundesia e shfaqjes se semundjes hemolitike ne shtatzanine e ardhshme.


SHKAQET E LINDJES SE FEMIJES ME PESHE TE VOGEL

Femija mund te linde me peshe te vogel nen 2500 gr per shkaqe te ndryshme.
-
Lind nen peshe ne ato raste kur lindja behet pa mbushur nena zgjatjen e
rregullt te shtatzanise, qe eshte cikli 9 muajsh. Nre keto raste themi
qe lindja eshte premature. Keto lindje i hasim ne ato raste kur nena ka
patur crregullime, semundje, goditje ose lodhje te madhe fizike gjate
shtatzanise.
-Ne disa raste ndodh kjo lindje pa shkak te dukshem.
Shumica e femijeve premature lindin ne peshen 2000-2500 gram. Keta
rriten me me lehtesi se ata qe lindin nen 2000 gram dhe vecanerisht nen
1800 gram.
-femija lind ne kohen e duhur por me peshe nen 2500 gram.
Keto lindje i takojne me shpesh rasteve binjake. Ndonjehere kjo ndodh
kur nena ka patur dobesim te forte te organizmit gjate shtatzanise ose
kur te dy prinderit jane te shkurter dhe te imet ne trup.


SI PARAQITEN FEMIJET NEN PESHE

Keta femije paraqesin ndryshime nja njeri-tjetri. Ne ato raste kur pesha e
lindjes eshte afer 2500 gram femija ka ndryshime me te pakta. Ne rastet
kur pesha eshte nen 1800 gram femija ka ndryshime te medha si nga pamja e
jashtme ashtu dhe nga zhvillimi i organeve. Femijet e lindur me peshe
te vogel zakonisht kane edhe trupin me te shkurter. Koka e tyre duket me
e madhe ne krahasim me trupin.


DISA VECORI TE FEMIJEVE NEN PESHE

Femijet e parakohshem, vecanerisht kur pesha e lindjes eshte nen 1800 gram,
kane force te kufizuar, nuk bertasin me gjalleri, thithin gjirin dobet,
mund te mos jene ne gjendje te gelltisin qumeshtin. Keshtu tretja e
ushqimit behet me veshtiresi. Femijet e parakohshem humbasin nxehtesi
dhe keshtu ftohen shpejt. Ne rast se lihen ne dhome te ftohte dhe te
veshur ne menyre te pamjaftueshme, temperatura e trupit bie ne 35 grado
ose me poshte. Kjo ftohje e organizmit sjell deme. Keta femije kane
qendrese te ulet ndaj mikrobeve dhe infeksioneve dhe gjendja e tyre
rendohet shpejt. Kur pesha e lindjes eshte me afer 2500 grameve, femija
ka mundesi me te medha per te jetuar. Ne rastet kur pesha eshte nen 1800
gram, mundesia per te jetuar eshte me e paket. Kur nenpesha eshte
rrjedhim i semundjeve te nenes gjate shtatzanise, si verdheza, semundje
te zemres apo te veshkave, mundesite e foshnjes per te jetuar jane te
pakta. Kur femija lind nenpeshe dhe nena nuk ka kaluar semundje gjate
shtazanise, mundesia per te jetuar eshte me e madhe. Kjo ndodh edhe kur
kemi lindje binjakesh.

.
KUJDESI PER FEMIJET E PARAKOHSHEM

-Mbajtja e temperatures se trupit ne shifrat normale.
-Ushqyerja e kujdesshme sipas mundesive dhe nevojave te
femijes.
-Ruajtja nga semundjet dhe infeksionet.
Duhet patur parasysh qe temperatura e femijes nen peshe duhet ruajtur ne limitin 36-37 grade.
Temperatura
e ambjentit ku qendron femija duhet ruajtur ne 23-25 grade. Ne stinet e
nxehta jo me shume se 27 grade. Dhoma e femijes duhet te kete
lageshtire te mjaftueshme. Ajri i nxehte dhe i thate eshte i demshem.
Edhe ajri i mbyllur eshte shume i demshem. Ajri i dhomes ku rri femija
duhet te nderrohet vazhdimisht. Veshjet dhe mbulesat nuk duhet ta
shtrengojne femijen. Ne rast se temperatura e dhomes eshte e
pamjaftueshme per femijen e lindur nen peshe, duhet te marrim masa per
ngrohjen e saj.


USHQYERJA E FEMIJES

Prinderit duhet te zoterojne njohuri te sakta mbi kete problem. Ata duhet te dine
lendet kryesore qe permbajne ushqimet. Nese ushqimit i mungojen keto
lende atehere ai eshte i pamjaftueshem per femijen. Ushqimi kryesor
eshte gjiri. Ne rast se mungon gjate gjashte muajve te pare te jetes
duhet zevendesuar me qumesht lope te perpunuar e te plotesuar. Lendet e
domosdoshme qe duhet te permbajne ushqimet jane; Proteinat, yndyrnat,
karbohidratet ose sheqernat, kriprat minerale, vitaminat, uji.


PROTEINAT
Jane lende te rendesishme e te domosdoshme ushqyese per zhvillimin e
organizmit, ndertimin dhe riperteritjen e indeve, per formimin e
fermenteve dhe hormoneve. Proteinat sherbejne edhe si burim energjie.
nje gram proteine jep rreth 4 kalori. Proteinat perbehen nga aminoacide
te ndryshme. Ato kane prejardhje bimore dhe shtazore. Proteinat me
prejardhje shtazore gjenden ne mish, peshk, djathe, qumesht, veze,
gjize, tru, melci. Proteinat me prejardhje bimore gjenden ne dritherat,
ne miellin e dritherave, ne buke, ne oriz, ne bizele, ne thjerza.
Ushqimi i femijes duhet te permbaje me teper proteina shtazore se sa
bimore. Sasia e priteinave qe kerkon organizmi i femijes per cdo
kilogram peshe, ne perpjestim me peshen eshte me e madhe se ajo qe
kerkon organizmi i te rriturit. Organizmit te te rriturit i mjafton 1
gram proteine per cdo kilogram peshe, ndersa Femija i vogel ka nevoje
per 2.5 deri ne 3 gram proteina per cdo kilogram peshe.